قاعده احترازیت قیودقاعده احترازیت قیود، دلالت قید بر تحدید موضوع حکم است. ۱ - تعریفقاعده احترازیت قیود، از قواعد عقلایی بوده و به این معنا است که عقلا برای بیان مقصود خود و تفهیم آن به مخاطب، در سخنان خود قیدهایی می‌آورند تا آن چه را قصد کرده‌اند، از آن چه که مقصود آنها نبوده است مشخص گردد؛ به این صورت که اول مقصود خود را به صورت کلی و مطلق ذکر می‌نمایند، سپس آن را به قید یا قیودی مقید می‌کنند تا مراد جدی خود را بیان نموده و آن چه را که به طور جدی قصد نکرده‌اند، خارج سازند. ۱.۱ - مثالبنابراین، آوردن قید، برای محدود ساختن دایره موضوع حکم و خارج نمودن چیزی است که مقصود جدی نمی‌باشد؛ برای مثال، اگر گفته شود: «اکرم الفقیر العادل»، آوردن قید «العادل» نشان می‌دهد که مراد جدی مولا اکرام فقیر عادل است و اکرام فقیر غیر عادل را قصد نکرده است. ۲ - تعریف قید احترازیقید احترازی، قیدی است که در ثبوت حکم بر موضوع مدخلیت دارد؛ یعنی هر گاه این قید وجود داشته باشد، حکم بر موضوع مترتب می‌شود؛ اما بر انتفای حکم هنگام انتفای قید دلالت نمی‌کند، مانند: «اکرم العالم العادل» که ثبوت حکم اکرام عادل، بر وجود صفت عدالت در او متوقف است، امّا بر انتفای اکرام هنگام انتفای عدالت او دلالت نمی‌کند؛ به خلاف مفهومی که بر ثبوت حکم هنگام ثبوت قید و انتفای حکم در زمان انتفای قید دلالت دارد؛ به بیان دیگر، تفاوت مفهوم با قاعده احترازیت قیود در این است که مفهوم مخالف، رفع طبیعی یا نوع حکم را هنگام انتفای قید اقتضا می‌کند، ولی این قاعده، مقتضی انتفای شخص حکم هنگام انتفای قید می‌باشد. [۵]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج۱، ص۲۶۲.
[۷]
تهذیب الاصول، سبزواری، عبدالاعلی، ج۱، ص۱۱۵.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۱۰، برگرفته از مقاله «قاعده احترازیت قیود». |